Dit jaar, op 9 november, is het 30 jaar geleden dat de Muur viel. Dat viert Berlijn straks met extra evenementen. Kun je niet wachten? Nu al rijdt er een hop-on/hop-off bus langs de voormalige Muur waarbij je in diverse stops van alles rond de macabere geschiedenis van het bouwwerk komt te weten. Of ga zelf op zoek. Spring in de Trabi, verlaat de Amerikaanse sector en speur naar de restanten van Muur en DDR-verleden. Onderweg 9 x uitstappen.
1. Kermis Checkpoint Charlie
Achtung, Sie verlassen jetzt West-Berlijn. Ooit was Checkpoint Charlie de beroemdste grenspost ter wereld. Hier stonden de Russische en Amerikaanse tanks pal tegenover elkaar. Voor buitenlanders was het de enige overgang in de hermetisch afgesloten Muur. Best grimmig toen. Nu is het er een soort jolige kermis met een geur van burgers en braadworst. Voor de grenspost staan twee Amerikaanse nepsoldaten die voor wat euro’s graag met je op de foto gaan. Even salueren en off you go… You are leaving the American sector.
Adres: Friedrichstraße 43-45.
2. Authentieke Muur
Voor een meer indringend beeld van de Muur ga je naar de Bernauer Strasse. Daar staat een origineel stuk Muur, ingeklemd tussen twee metalen platen. Hier krijg je een beter beeld van hoe het er tijdens de Koude Oorlog moet hebben uitgezien. De Muur stond aan de westkant, daarachter een Hintermauer en daartussen een stuk niemandsland met prikkeldraad, wachttorens, waakhonden en soldaten. Vluchten was onmogelijk. In het informatiecentrum tonen foto’s de macabere geschiedenis. Op de topetage kun je goed het niemandsland tussen beide muren zien. Vijfduizend inwoners wisten via tunnels onder de Muur, ook elders, naar het westen te vluchten. Bijna tweehonderd mensen kwamen daarbij om het leven. Rond dit stukje Muur liggen herinneringsplaten op de grond die over de onfortuinlijke vluchtelingen vertellen.
Adres: Bernauer Straße 111.
Info: berliner-mauer-gedenkstaette.de/de
3. Kijken in het verleden
Voor wat meer DDR-beleving ga je terug naar Checkpoint Charlie waar je het vijftien meter hoge Panorama Asisi vindt, een soort Panorama Mesdag, maar dan van Berlijn tijdens de Koude Oorlog. Het lijkt hier alsof je over de Muur kijkt naar het Oost-Berlijn van de jaren tachtig. De historische geluiden maken de beleving compleet.
Adres: Friedrichstraße 205.
Info: asisi.de/en/panorama/the-wall
4. Vindingrijk vluchten
We blijven nog even bij Checkpoint Charlie. Zoals gezegd, mochten alleen westerlingen en diplomaten de grens met Oost-Berlijn oversteken. Andersom was dat niet mogelijk. Dus werd bij de vluchtpogingen naar het westen creativiteit niet geschuwd, van vluchten per luchtballon tot vluchten per auto met dubbele bodem. Het Mauermuseum toont deze vindingrijkheid met een indrukwekkende tentoonstelling.
Adres: Friedrichstrasse 43-45.
Info: www.mauer-museum.de
5. Beroemde kus
De inwoners van het vrije, westelijke Berlijn brachten in de DDR-tijd al graffiti op de Muur aan. De oostkant werd streng bewaakt en mocht absoluut niet worden beklad. Die graffiti is er nu nog, maar dan van latere datum. De East Side Gallery is het langste stuk Muur dat nog intact is: 1.3 km. Een paar maanden na de val van de Muur werden zo’n 120 kunstenaars uitgenodigd om hier hun visie op de vrijheid aan te brengen. Daarmee ontstond het langste openbare kunstwerk ter wereld. Beroemd is de graffiti van de kus van DDR-baas Erich Honecker en de Russische leider Leonid Brezhnev.
Adres: Ostbahnhof / Oberbaumbrücke.
Info: eastsidegallery-berlin.com
6. Onzichtbare Muur
Hoewel nu nog enkele stukken Muur resteren, was voor de ‘val’ geheel West-Berlijn door een Muur (soms hoog hekwerk met prikkeldraad) omgeven. De Berliner Mauerweg volgt zo’n 170 km de voormalige loop van de Muur. Kasseien in het wegdek geven op veel plekken aan waar die heeft gestaan. De route wordt aangegeven met bordjes. Hier en daar tref je informatiepanelen aan met indrukwekkende verhalen, zoals de verraadde vluchttunnel onder de Muur in de Sebastianstrasse. Verwacht niet overal een keurig fietspad, soms loopt de route ook over betonplaten, klinkerwegen, vals plat, niersteenvergruizende kasseien en lange stukken saai asfalt.
Info: berlin.de/mauer/mauerweg
7. Poort als symbool
De Brandenburger Tor is het symbool voor de Duitse eenheid. De poort werd in 1791 gebouwd, naar een voorbeeld uit de Griekse oudheid. Het is de enige overgebleven poort van een stadsmuur die ooit rond Berlijn stond. Tijdens de Koude Oorlog stond de poort op een stuk niemandsland achter de Muur. Stellages in het westen boden je destijds de gelegenheid over de Muur naar de Brandenburger Tor te kijken. Ook hier sprak Ronald Reagan ooit de legendarische woorden: “Mister Gorbachev, tear down this wall.”
Adres: Ebertstrasse/hoek Unter den Linden.
8. Damestasje in Stasi Museum
De film ‘Das Leben des Andern’ toont het beklemmende Stasi-verleden. Op elke hoek wachtte het oog van de staatsveiligheidsdienst. En elke buurman kon een verklikker zijn. Die sfeer proef je nog steeds in het voormalige hoofdkwartier van de gevreesde Stasi. Het complex dat ooit met alle geheimen werd omhuld gunt je nu een blik in de wereld van de DDR-agenten die als een Big Brother alles en iedereen in de gaten hielden. Verwonderd loop je door wat nu het Stasi Museum is. Camera in radio, camera in vogelhuisje, camera achter een knoop. Apparaten waarmee de eigen bevolking werd bespioneerd. Gieter, damestasje, wekker, schoenendoos; allemaal met een gaatje waarachter ooit een camera of microfoon schuil ging. Eén verdieping lager lijkt het alsof je zo de jaren zestig betreedt. Je slentert door de kantoren van de Stasi-bonzen, zoals dat van opperchef Erich Mielke. De sfeer van toen is er opmerkelijk goed bewaard gebleven.
Adres: Ruschestrasse 103.
Info: stasimuseum.de
9. Spionnenruil op brug
Op weg naar een laatste DDR-icoon passeren al claxonerend andere Trabantjes. De Trabi-safari’s zijn onderdeel van de Ostalgie, de term voor het heimwee naar het dagelijks leven in de DDR-tijd. Dat gevoel wakkert Berlijn dan vooral bij bezoekers aan, de inwoners van voormalig Oost-Berlijn willen dat verleden nooit meer terug. Via de 90 meter brede Karl-Marx-Allee, dat met z’n socialistische wooncomplexen sterk aan Moskou doet denken, trek je van Oost naar West. Gelukkig grijpt geen Vopo je nu nog in de kraag. Via een prachtige groene route langs de rivier de Havel arriveer je bij de voormalige grens met Oost-Duitsland, de Glienicker Brücke, bij Potsdam. Ook dit bouwwerk herinnert aan de Koude Oorlog. Op deze brug ruilden hier Oost en West hun spionnen. Dat gebeurde tot de val van het communisme. Steven Spielberg maakte enkele jaren geleden de film ‘Bridge of Spies’. Het verhaalt over de spionnenruil op 10 februari 1962. De DDR en de Amerikanen ruilden hier de Russische KGB-kolonel Rudolf Abel tegen piloot Gary Powers die met zijn spionagevliegtuig door de Sovjets was neergeschoten. Later werd de brug nog vaker voor zo’n uitruil gebruikt. Op 10 november 1989, één dag na de val van de Muur, werd de brug weer voor iedereen opengesteld. Mooi, want zo kun je ook hier West-Berlin verlassen en in Potsdam in alle vrijheid van een lekker biertje genieten. Zum wohl!
Adres: Königstraße, Berlijn.
Info: wattedoeninberlijn.nl/glienicker-brucke
