‘Van alle kunstvormen leunt muziek het dichtst aan tegen de wiskunde’. Dit wordt door de eeuwen heen verkondigd. Ook jazztrompettist Saskia Laroo weet als geen ander dat dit klopt. “Als je bijvoorbeeld jazzmuziek analyseert, begin je net als bij het oplossen van een wiskundige som met de overall structuur.”
De eerste verbanden tussen wiskunde en muziek gaan terug op de Griekse wijsgeer en wiskundige Pythagoras. Hij ontdekte dat de lengtes van twee trillende snaren, die een ‘welluidend’ interval opleveren, zich verhouden als natuurlijke getallen. Deze ontdekking is nog steeds de basis voor de harmonieleer. Uiteraard zijn er veel musici die dat weten, onder wie de geboren Amsterdamse Sakia Laroo. “A mutual friend: mathematics and jazzmusic”, opent Lareoo in haar gezellige Amsterdamse benedenwoning die zij al heel wat jaren deelt met haar steun en toeverlaat, Warren Byrd. Zij kwam de jazzpianist in 2001 tegen tijdens een optreden in Amerika. Sindsdien zijn ze een onafscheidelijk duo. Ook op de planken. Laroo had op de eerste plaats talent voor wiskunde. ‘Een geweldige vak’, zoals ze het zelf uitdrukt, dat zij een tijdje studeerde aan de Universiteit van Amsterdam. “Maar dan puur uit hobby en enthousiasme gedreven”, voegt ze er wijselijk aan toe. Daarnaast was in haar jonge leven nog een andere prikkel. Die zou uiteindelijk haar levensroute bepalen: muziek. Ook zij ontdekte dat de ‘welluidende’ intervallen opmerkelijk genoeg een zekere wiskundige symmetrie vertoonden. “Om de muziek te doorgronden begin je met een overall structuur”, doceert Laroo. “Dat is een verhaal die een musicus aan zijn of haar publiek probeert over te dragen. Voorts ga je in de analyse naar de details en de noten van het stuk kijken om voorts te eindigen met de fasering en de aanzet van de toon van, in mijn geval, de trompet. Een aanzet die je voortbrengt met je lippen en tong.” Ook Laroo is ervan overtuigd dat bij alle menselijke creaties er een zekere drang naar ordening en symmetrie aanwezig is. “Wiskunde is dan ideaal om de symmetriëen in de jazzmuziek te vatten. Denk aan de muziek van bijvoorbeeld Miles Davis. Het lijkt allemaal zo eenvoudig wat hij doet. Maar dat is schijn. Er komt veel intergraal en differentiaal rekenen bij, zullen we maar zeggen. En dat maakt het musiceren zo boeiend. Door vooraf alle verbindingen te leggen, vertelt ik via mijn instrument een verhaal. Dat kan een vertelling zijn die ik ook op een contrabas, cello, saxofoon, gitaar kan uitrollen.”
Schnabbel
Los van al het integraal en differentiaal rekenen met ongetwijfeld een vleugje statistiek, beleeft Laroo tijdens haar levenswandel natuurlijk veel plezier. “Ik ben ook blij dat ik voor dit bestaan heb gekozen”, aldus de Amsterdamse. De waterscheiding begon op de universiteit toen zij ontdekte wat een schnabbel betekende. “Ik kon dus geld verdienen met het maken van muziek. Ik maakte in de collegebanken dus een abrupt einde aan mijn hobby. Vanaf dat moment vertelde ik verhaaltjes met veelal mijn trompet. Ik probeer altijd het publiek mee te nemen in mijn verhaal. Elke keer is het anders omdat de vertelling ook sterk afhankelijk is van het moment waarop ik op dat moment in het leven sta. Met het klimmen der jaren kan ik meer uit verschillende emoties putten. Er zijn ook uitzonderingen. Ik kan ook vrolijkheid of droefenis veinzen. Aan de andere kant kunnen het blije nummers zijn die droevig stemmen. Zoals het nummer Leemou van mijn tweede CD Bodymusic. Het gaat over de immense eeuwige jachtvelden die we sinds ons menselijk bestaan op aarde achter ons hebben gelaten. In die verhalen verbind ik ook meerdere muziekstijlen. Al met al gaat het erom dat ik de sfeer overbreng in de zaal zodat het publiek even in een andere wereld komt. Even weg van de grillig wereld waarin wij leven. Dat wil ik tijdens mijn optreden tot stand brengen.”
Debuut
Uiteraard is Laroo vanaf het moment dat ze de collegebanken verliet op zoek naar muziekstijlen. Het spreekt voor zich dat ze in het begin van haar carrière vooral haar neus heeft laten zien in de jazzmilieus in Amerika. Tijdens haar eerste overtocht probeerde ze de jazzscene in New York te doorgronden. “Dat was begin jaren negentig”, vertelt Laroo. “Het is in The Big Apple altijd een probleem om zonder gebruik te maken van de metro van het ene adres naar het andere te komen. Voor mijn eerste gig gespte ik mijn trompetkoffer op mijn rug, kocht voor tien dollar een oude fiets van een junk en ben vervolgens naar de jazzclub gegaan waar ik mijn debuut mocht maken. Onderweg kwam ik twee fietsers tegen. Zij vroegen aan mij waar ik met mijn trompetkoffer op mijn rug naar toe ging. Dat heb ik uiteraard uitgelegd. s’ Avonds speelde ik voor een nagenoeg lege zaal. Nagenoeg, want de twee passanten die ik ’s middags tegenkwam op de fiets zaten aan een rond tafeltje van mijn muziek te genieten. Dat was dus mijn debuut. Het is daarna allemaal goed gekomen, hoor.“
Achter de komma
Inmiddels heeft ze samen met haar partner Warren Byrd en haar vier- of achtkoppige band de aarde een paar keer rondgereisd. Van Brazilië voor 24.000 mensen en Japan via uiteenlopende Europese podia naar diverse landen in Afrika. “En volgend jaar gaan we weer de aarde rond. Straks gaan we in Amerika een deel van een nieuwe plaat opnemen die naar verwachting begin volgend jaar klaar is”, duidt de multi-instrumentalist terwijl ze een geurig kopje groene thee serveert. “Ook mijn partner is met een nieuwe CD bezig. Kortom, we hebben voldoende wiskundige formules in onze bagage om hopelijk weer heerlijke muziek in het land van de jazz op te nemen. Het is leuk om te reizen, weet je. En het is een eer om overal mijn verhaal te vertellen.” Ze staat plots op en pakt haar trompet die ze met al haar nuchterheid als een stuk metaal beschouwt. Haar partner draait zich om naar zijn piano en na een korte rust dansen zijn vingers over de toetsen. Dit miniconcert masseert de trommelvliezen aangenaam. Na het nummer doet ze een bekentenis. “Sommige mensen vragen wel eens wat mijn of ons doel is. Dat is al bereikt. Het is nu een kwestie van gezond blijven leven en doorgaan tot de allerlaatste cijfer achter de komma, om het maar bij wiskundige termen te houden.”
Fotografie: Peter Putters
