In plaats van het bespreken van een meubelstuk wil ik u in deze column meenemen naar een bijzondere bewerking van ons mooie ambacht: het houtdraaien.
Waarom is dit nou zo bijzonder?
Bij de meeste werkzaamheden in de restauratie en meubelmakerij voegen we stukken hout samen tot meubelonderdelen en vervolgens tot een meubel. Bij houtdraaien doen we eigenlijk het omgekeerde. We nemen een flink stuk hout en halen alles eraf dat niet bij het beoogde werkstuk hoort. Het maken van houten onderdelen op een draaibank is een aparte vaardigheid. In veel restauratieopdrachten moeten onderdelen op een draaibank worden vervaardigd. Een voorbeeld hiervan is de restauratie van een kastje waar op twee plaatsen een houten knopje ontbreekt. Als je dit in de eigen werkplaats kunt maken en niet hoeft uit te besteden, is dat ook in korte tijd te realiseren. Mits je natuurlijk een draaibank hebt en je de techniek van het draaien meester bent. Daarbij komt nog, dat het maken van draaiwerk één van de leukste werkzaamheden uit ons vak is.
Geschiedenis houtdraaien
Laat ik iets vertellen over de geschiedenis van het houtdraaien. We kennen al draaiwerk uit de vroege Middeleeuwen. Een draaibank werd toen aangedreven met een trapmechanisme, zoals een trapnaaimachine. Op een dergelijke draaibank werden meestal kleine voorwerpen van hout, maar ook van been gemaakt. Bij het Archeon in Alphen aan den Rijn kunt u een dergelijke draaibank nog in gebruik zien. Maar voor grotere voorwerpen was meer kracht nodig. In de loop der tijden werden de draaibanken aangedreven door windkracht, paardenkracht, stoom en uiteindelijk elektriciteit.
Een voorbeeld is nog wel aardig. Begin 18de eeuw was er bijvoorbeeld een Britse heer die graag draaiwerk maakte. In zijn grote landhuis had hij daar een kamer voor ingericht en zijn draaibank werd aangedreven door twee bedienen in een tredmolen. Vanaf de 16de eeuw werd het draaiwerk steeds belangrijker. Denk aan allerlei katrollen en aandrijvingen, maar vooral ook aan de wagenwielen. Het hout draaien werd een ware industrie. In het midden van de 19de eeuw worden er echter steeds meer onderdelen van metaal gemaakt en raakt het draaien van houten voorwerpen wat in het slop.
Nu weer even terug naar de meubelmakerij. In ons vak is draaiwerk zeker nog aan de orde. Als we een nieuwe tafel maken en de klant wil graag ronde poten dan maken we die op de draaibank. De eerste is nog niet zo moeilijk maar de volgende drie die exact hetzelfde moeten zijn. Dat is de kunst. Ook in de restauratie is het houtdraaien van belang, zoals het bijmaken van de onderdelen die ontbreken of beschadigd zijn.
Hierbij wat voorbeelden:
- De poten van een antieke tafel waarvan er een bijgemaakt moet worden en welke daarna met het fraaie patina wordt afgewerkt.
- Twee nieuwe knoppen voor een mahonie ladekast.
- Een zogenaamde flessenhamer. De meubelmaker gebruikt deze voor precies beitelwerk. Deze hamer heb ik op de draaibank gemaakt nadat er eerst drie fraaie houtsoorten op elkaar zijn gelijmd.
- En zo begint het allemaal, onder zie je ruw blok eikenhout. In de draaibank zit het eerste resultaat van het draaien.
Heeft u ook een antiek meubel in uw huis waarvan u zegt, daar wilde ik altijd al wat meer over weten. Stuur dan enkele foto’s van dit meubel op naar de redactie (roling@rexmagazines.nl) zodat ik een indruk kan krijgen van de staat en uitvoering van het meubel. Het is ook leuk als u er wat bij vertelt. Bijvoorbeeld over hoe het meubelstuk bij u terechtkwam en wat u er zelf al van weet. Natuurlijk is onze beschrijving van de meubelstukken geheel anoniem. Vergeet u niet uw telefoonnummer erbij te vermelden want de ervaring leert dat het vaak aardig is om nog even te overleggen.
